Piwonie (Paeonia) to jedne z najpiękniejszych i najokazalszych bylin uprawianych w ogrodach. Mają dekoracyjne zarówno kwiaty jak i liście. Są symbolem szczęścia, bogactwa i dobrobytu. Z pewnością mogą pretendować do miana "Królowych Ogrodów".
Rodzaj Paeonia obejmuje ok. 40 gatunków i ok. 3000 odmian piwoni. Większość z nich to piwonie bylinowe, mniejsza część to niewysokie krzewy. W wyniku krzyżowania piwonii krzewiastych z zielnymi powstał nowy gatunek - Itoh.
Piwonie chińskie możemy podzielić pod względem budowy kwiatu:
- Piwonie pełne – o kulistych kwiatostanach wypełnionych równomiernie rozłożonymi płatkami podobnej wielkości;
- Piwonie półpełne – oprócz szerokich płatków wykształcają także dobrze widoczne pręciki;
- Piwonie anemonowe – posiadają jeden lub kilka okółków szerokich płatków, a w środku widać rozrośnięte, szerokie płatki pręcików;
- Piwonie japońskie – wykształcają jeden lub kilka okółków okazałych płatków, a w środku występują, często kontrastowo zabarwione, wąskie płatki pręcikowe;
- Piwonie pojedyncze – kwiaty o jednym okółku szerokich płatków, w środku zwykłe pręciki
Piwonie są roślinami światłolubnymi. Najlepiej rosną w miejscach słonecznych lub lekko zacienionych - wtedy też dłużej kwitną. Nie lubią konkurencji w postaci drzew, krzewów - gdyż będą wtedy cierpiały z powodu nadmiernej suszy i braku składników pokarmowych w glebie. Stanowisko powinno być tak zlokalizowane, aby roślina nie była narażona na silne wiatry, powodujące przewracanie kwiatów i wyłamywanie pędów. Piwonie są roślinami długowiecznymi, zatem można uprawiać je w jednym miejscu nawet przez kilkadziesiąt lat.
Piwonie mogą rosnąć w każdej dobrej glebie ogrodowej. Najbardziej korzystna jest gleba gliniasto - piaszczysta, dobrze i głęboko uprawiona, dostatecznie wilgotna o dużej zawartości próchnicy. Na glebach piaszczystych rośliny wytworzą więcej pędów i liści, ale słabiej kwitną. Gleby cięższe sprzyjają obfitszemu kwitnieniu, intensywniejszemu wybarwieniu kwiatów, lecz na tych glebach wolniej się rozrastają. Odczyn podłoża powinien wahać się pomiędzy 6 a 7 pH.
Najlepszą porą do sadzenia piwonii jest jesień. Bardzo ważnym czynnikiem, wpływającym na termin i obfitość kwitnienia piwonii jest głębokość sadzenia. Korzenie sadzonych roślin (w zależności od odmiany) powinny znajdować się na głębokości 3-5 cm poniżej powierzchni terenu.
Szara pleśń (botrytis paeoniae) wywołuje następujące objawy: zasychanie młodych pędów, brązowienie i zamieranie pąków kwiatowych, szary nalot na pędach, liściach. Wystąpieniu choroby sprzyja wysoko wilgotność powietrza, zagęszczenie roślin lub też nadmierna ilość azotu pobranego z gleby przez roślinę. Porażeniu pędów w dolnej części sprzyja zbyt ciężka, nieprzepuszczalna gleba. Chore części rośliny należy usuwać i palić. Po stwierdzeniu objawów choroby rośliny opryskać jednym z fungicydów, dostępnych w sprzedaży .W razie potrzeby zabieg powtórzyć po 10 dniach. Najlepiej stosować dwa środki naprzemiennie.
Rdza piwonii (cronartium asclepiadeum) na liściach pojawiają się nierównomiernie rozmieszczone, brązowe lub pomarańczowe, fioletowo obrzeżone plamy. Porażone rdzą liście skręcają się, schną i obumierają. Aby zapobiec występowaniu rdzy nie można dopuszczać do nadmiernej wilgotności gleby i zagęszczenia roślin. Chore części rośliny należy usuwać i palić. Po stwierdzeniu objawów choroby rośliny opryskać jednym z fungicydów dostępnym na rynku.
Plamistość liści i pędów (cladosporium paeoniae) na górnej stronie dolnych liści pojawiają się błyszczące, ciemnoczerwone plamy, a na dolnej jasnobrązowe. Zgupowane są na wierzchołku lub przy brzegu liścia. Na młodych pędach pojawiają się owalne, czerwonobrązowe plamy z jaśniejszą obwódką. Z czasem plamy zmieniają barwę na brązową, a ich powierzchnia jest lekko zapadnięta. Późnym latem lub jesienią usuwać zaschnięte części nadziemne. Rośliny przycinać nisko nad powierzchnią podłoża. Po stwierdzeniu objawów choroby rośliny opryskiwać kilkakrotnie co 10 dni, naprzemiennie stosując różne środki, dostępne na rynku.
Nicienie (meloidogyne sp.) - na korzeniach zaatakowanych roślin w wyniku zasiedlania ich przez szkodniki pojawiają się zgrubienia i deformacje. Rośliny słabo kwitną i rosną. Zwalczanie nicieni jest trudne. Można stosować preparaty doglebowe, jednak ze względu na ich dużą toksyczność, używanie wielu z nich jest w amatorskiej uprawie zabronione. Porażone rośliny należy wykopać i niszczyć, a zainfekowane podłoże w miarę możliwości wymienić. Innym sposobem pozbycia się nicieni jest kąpanie karpy w gorącej wodzie przez pół godz. w temperaturze 49 stopni lub przez godzinę w temperaturze 43,5 stopnia. Zabieg przeprowadzamy w okresie spoczynku roślin.
Niesobka chmielówka (hepialus humuli) - gąsienice tego motyla mogą atakować podziemne części piwonii. Na korzeniach, poprzegryzanych lub ponadgryzanych znaleźć można niewielkie, białawe lub żółtawe gąsienice z ciemnymi brodawkami. Uszkodzone rośliny przestają rosnąć, więdną i zamierają.
Kruszczyca złotawka ((cetonia aurata)- chrząszcze żywią się głównie pyłkiem, ale niekiedy mogą uszkadzać płatki.
Ogrodnica niszczylistka ((phyllopertha horticola) - na płatkach kwiatów i liści pojawiają się nieregularne dziury wygryzione przez chrząszcze.
Po zauważeniu chrząszczy, rośliny opryskać jednym z odpowiednich i dostępnych na rynku preparatów.
Piwonie bardzo dobrze znoszą okresowe susze. Nie trzeba ich często nawadniać. Jednak w dłuższych, gorących, bezdeszczowych okresach, zwłaszcza podczas obfitego kwitnienia konieczne jest podlewanie tych roślin co 7-10 dni jednorazową dawką ok 20 litrów wody na roślinę. Trzeba pamiętać, by przy podlewaniu nie zwilżać liści, gdyż sprzyja to rozwojowi szarej pleśni. Należy unikać polewania kwiatów, gdyż pod ciężarem zmoczonych kwiatów łatwo pokładają się i wyłamują. Dostarczanie odpowiednich ilości wody jest najważniejsze w okresach: od chwili ukazania się pierwszych pąków kwiatowych do całkowitego rozwinięcia kwiatów i później podczas tworzenia pąków z których wyrosną pędy w następnym roku, a więc od połowy lipca do początku sierpnia.
Piwonie są bardzo żarłocznymi roślinami. Żeby obficie kwitły trzeba je odpowiednio dokarmiać. Nawożenie mineralne stosuje się na wiosnę przed rozpoczęciem wegetacji. Można je nawozić wieloskładnikowymi nawozami mineralnymi których stosunek NPK wynosi 1:2:2, 1:1:2 lub 1:1:1 w ilości 40-60 gram na roślinę. Do końca czerwca rośliny można nawozić kilkakrotnie wieloskładnikowymi nawozami płynnymi. Nawozy rozsypuje się dookoła rośliny i lekko zagrabia z podłoża . Można stosować kompost lub dobrze rozłożony obornik w dawce ok . 150 gram na 1 metr kwadratowy. Rośliny dobrze reagują na nawozy, które wolno działają. Wolno rosnące piwonie jest o wiele łatwiej przenawozić niż zagłodzić. Aby zwiększyć zawartość próchnicy w podłożu warto zastosować więcej nawozu organicznego przed sadzeniem. Zbyt obfite nawożenie azotowe powoduje nadmierny wzrost łodyg, które przewracają się. Zwiększa się także wrażliwość roślin na choroby grzybowe. Aby uniknąć przenawożenia roślin azotem można je zasilać wiosną fosforem i potasem. Składniki te zapobiegają wyleganiu łodyg i sprzyjają kwitnieniu. Jeśli zachodzi potrzeba można stosować nawozy azotowe w małych dawkach nie później niż na początku lata, aby pędy zdążyły wejść w spoczynek przed zimą.
Optymalnym terminem kopania jest koniec lata, początek jesieni. Prostym sposobem rozmnażania jest podział karp rozrośniętych roślin. Do podziału nadają się najlepiej kilkuletnie okazy. W ten sposób można odmłodzić rośliny i pobudzić je do wzrostu. Sadzenie starych, przerośniętych korzeni jest jedną z przyczyn słabego wzrostu i kwitnienia piwonii. Wykopaną karpę należy podzielić na fragmenty liczące 3-5 pąków. Można też podzielić karpę na fragmenty z 1-2 pąkami, otrzymując w ten sposób większą ilość sadzonek, ale uzyskanie z nich roślin o odpowiednich rozmiarach trwa dłużej. Największe, zbyt długie korzenie można skrócić do długości 12-15 cm. Karpy w zależności od odmiany mają budowę mniej lub bardziej zwartą . Sadzonki odcinamy dużym , ostrym nożem lub sekatorem, tak aby powierzchnie cięcia były jak najmniejsze. Jeśli znajdziemy chore i zgniłe części korzenia lub pędu wycinamy je aż do zdrowego miejsca. Po podziale powstałe rany zaleca się pokryć środkiem grzybobójczym lub miałem z węgla drzewnego. Sadzonki staramy się jak najszybciej posadzić na docelowym miejscu, aby nie przeschły.
Nie ścinamy pędów bezpośrednio po kwitnieniu, lecz czynimy to jesienią (w październiku), kiedy pędy piwonii są połamane, przebarwione na żółto, czerwono lub brunatno. Ścinamy tuż przy samej ziemi, wszystkie części rośliny palimy, nie kompostujemy. Zapobiega to występowaniu chorób grzybowych w kolejnym roku.
W pierwszym roku po wysadzeniu zalecane jest zabezpieczenie roślin przed mrozem. Materiał użyty do okrywania powinien być dość przewiewny, trudno gnijący - geowłóknina. Wiosną gdy ustąpi niebezpieczeństwo wiosennych przymrozków okrycie należy usunąć.
